Zlatar koji je poklanjao zlato

Prvi put mi se desilo da kopajući po arhivskoj građi naletim na čitulju koja se prostire skoro preko cele strane dnevnih novina Mali žurnal iz 1902. godine. Kroz glavu mi je odmah protrčala misao – Auh, šta li je sad ovo? Čitam, a mom čuđenju nema kraja, jer sin Mihajlo, koji je istu objavio, samo prvu rečenicu posvećuje umrloj majci dok kroz skoro ceo ostatak teksta zahvaljuje do neba svom zetu zlataru Stevanu Jevtoviću i svojoj „miloj sestri” Ljubici za veliku pomoć oko nege pokojnice, a kasnije i brigu o maloletnoj deci koja su ostala siročad (Slika 1: čitulja).

Pa ko je bio taj „dobri i poštovani zet”?
Ovo mora da je interesantno…

Jovan-Stevan Jevtović, rodio se 1842. godine u selu Zaselju pored Požege, ali još kao dete ostaje bez roditelja te sam, kao siroče, dolazi u Beograd da šegrtuje i u teškim prilikama započne borbu za opstanak. Zahvaljujući ogromnom trudu i istrajnosti, uz nesvakidašnje poštenje i mnoge druge vrline uspeo je da izuči, ali i usavrši juvelirski zanat, te postane vrstan zlatar – umetnik. Njegovi radovi su krasili mnoge kuće, ali i Dvor obe kraljevske dinastije. Čika Steva – dvorski juvelir – bio je tokom celog života veliki dobrotvor, pomagao je siromašne, školovao mnoge đake, pazio na stare i bolesne, ali mu porodična sreća nije bila naklonjena.
Vrlo rano je izgubio dva mlađa sina, Stevu i Rada (Slika 2: majka Ljubica sa jednim od mlađih sinova), a nešto kasnije, 1900. godine, i najstariji Mihailo umire kao maturant Realke (Slika 3).

Spisak njegovih poklona koje je za života podelio pojedincima, organizacijama, crkvi i raznim udruženjima i to u vidu nakita, ukrasa, obeležja, grbova i simbola napravljenih od najskupocenijeg materijala, zauzeo bi pola fejsbuka, pa ću vam zato izneti samo ono što je čika Steva učinio 1921. godine, kada je zaveštao celokupnu svoju imovinu, nepokretnu i pokretnu, u 19 fondova i zadužbina koja je osnovao u prosvetno-humane svrhe. Po mojoj nekoj proceni, vrednost tadašnje njegove imovine je bila kao današnjih 5 miliona evra, a sve to je podelio na sledeći način:

1. Prosvetni Fond Mihaila, Steve, i Rade, sinova Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za pomaganje učenika oba pola Beogradske Realke – glavnica 100.000 dinara,
2. Peosvetni Fond Mihaila, Steve i Rade za pomaganje učenica Užičke gimnazije i učenica iz Užica koje uče stručne zanatske škole – glavnica 50.000 dinara,
3. Prosvetni Fond Mihaila, Steve i Rade za školovanje zanatskog podmlatka – glavnica 100.000 dinara,
4. Humano-prosvetni Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za snabdevanje odelom učenika osnovne škole u okrugu užičkom – glavnica 50.000 dinara,
5. Humano-prosvetni Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za snabdevanje odelom učenika osnovne škole u okrugu raškom – glavnica 50.000 dinara,
6. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za pomaganje siromašnih učenika Beogradske Trgovačke Akademije – glavnica 50.000 dinara,
7. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za siromašne studente Beogradskog Medicinskog Fakulteta – glavnica 50.000 dinara,
8. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za učenike poljoprivredne škole – glavnica 50.000 dinara,
9. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za učenike učiteljske škole – glavnica 50.000 dinara,
10. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za babičke škole – glavnica 50.000 dinara,
11. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za siromašnu i napuštenu decu – glavnica 50.000 dinara,
12. Fond Mihaila, Steve i Rade Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za siromašnu decu kod Saborne Crkve u Beogradu – glavnica 50.000 dinara,
13. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za podizanje crkve i škola u Beogradskom okrugu – glavnica 812.000 dinara,
14. Prosvetno pobožna zadužbina Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za podizanje crkve u selu Zaselju okrug užički – glavnica 300.000 dinara,
15. Fond Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za izučavanje Domaćinstva – glavnica 25.000 dinara,
16. Prosvetno-humani fond Mihaila, Steve i Rada, sinova Ljubice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, kojim rukuje Udruženje inženjera i arhitekta-sekcija Beograd – glavnica 2.000.000 dinara i imanje u Beogradu na uglu ulica Cara Uroša br. 14, 16 i 18, i Zmaja od Noćaja br. 7 (kasnije br. 5)
17. Zadužbina Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, gospođe Ljubice i njihove dece Mihaila, Stevei Rade, za prosvetne, humane i viteške ciljeve – glavnica 400.000 dinara,
18. Prosvetni fond Ljuvice i Jovana St. Jevtovića, juvelira iz Beograda, za pomaganje dece siročadi izginulih sveštenika i učinjeta u Staroj Srbiji i Srpskoj Maćedoniji.
19. Fond Mihaila S. Jevtovića, učenika VIII razreda realke – (nemam informaciju o glavnici)

U znak priznanja za ove legate kralj Aleksandar je Jovana-Stevana Jevtovića, 1925. godine, odlikovao ordenom Svetog Save III stepena, a njegovu suprugu Ljubicu istim ordenom IV stepena. Nekoliko meseci nakon uručenja ovog visokog priznanja, tačnije 12.12.1925. godine, čika Steva umire u svom domu u Cara Uroša br. 14 i biva sahranjen na Novom groblju odakle je, nakon smrti supruge Ljubice, 1927. sa svim posmrtnim ostacima celokupne porodice, prenet u selo Zaselje i pohranjen u grobnici Crkve Svetog Jovana Krstitelja, sagrađene njegovim sredstvima, koja i danas krasi taj kraj.
Da se ne zaboravi!
Jovan-Stevan Jevtović (1842-1925)